Zwaardere sancties

75 van de 100 Amerikaanse senatoren van beide partijen ondertekenden een open brief aan president Obama, met daarin een oproep de sancties te verstrengen. In de brief spreken de senatoren lof uit over de verkiezing van de meer gematigde Rouhani. Toch vinden ze tegelijk dat Amerika de sancties moet versterken, de geloofwaardigheid van de Amerikaanse militaire dreiging moet verzekeren en een diplomatieke oplossing moet vinden voor het conflict, tot ze een vertraging in Iran’s nucleaire activiteiten zien.

De brief komt slechts een week nadat het Huis van Afgevaardigden met 400 stemmen voor en slechts twintig stemmen tegen een nieuwe reeks sancties tegen Iran goedkeurde. Insiders menen dat de wet zonder veel moeite door de Senaat zal passeren. De Nuclear Iran Prevention Act richt zijn pijlen op de overgebleven mogelijkheden voor Iran om olie – goed voor 88 procent van de Iraanse export – uit te voeren. Ze wil kopers van Iraanse olie zware straffen opleggen. Ook het vermogen van Iran om hun geld op buitenlandse rekeningen te gebruiken wordt nu volledig afgesloten. De Act breidt de sancties ook uit naar Irans auto-, mijnbouw-, bouw- en ingenieursindustrie.

Iraanse toenadering

Sinds de stemming over de Act werd Hassan Rouhani ingezworen als president van Iran. Hij reageerde onmiddellijk op de reeds bestaande sancties en op de voorgestelde sancties. ‘De enige vorm van interactie met Iran, moet dialoog op gelijke voet zijn,’ zegt de Iraanse president, ‘Als u het gewenste antwoord wil, spreek dan niet tot Iran met de taal van sancties, spreek de taal van respect.’

Rouhani won de verkiezing met een gematigd platform, dat vooral focuste op het herstellen van de economie. De Iraanse economie werd zwaar getroffen door de sancties – de economie krimpt al twee jaar, de Iraanse munt is gekelderd en de inflatie ligt officieel op 45 procent. Waarschijnlijk is de echte inflatie dubbel zo hoog. Om de economische malaise te verhelpen, moet Rouhani de sancties dus aanpakken.

Een eerste stap ondernam hij al door Mohammad Javad Zarif aan te wijzen als minister van Buitenlandse Zaken. Zarif genoot een opleiding aan de universiteiten van Denver en San Francisco. Hij was jarenlang VN gezant voor Iran en maakte deel uit van vele vergaderingen met de VS over het kernprogramma van de islamitische republiek. Hij werd eerder omschreven als ‘een man die oprecht de relatie tussen de VS en Iran wil verbeteren’. Het is waarschijnlijk dat hij nu ook een grote rol zal spelen in onderhandelingen met de VS. Ook de rest van het kabinet van Rouhani bestaat voornamelijk uit gematigden en hervormers.

Sancties onder vuur

De sancties liggen al jaren onder vuur. De Iraans-Duitse politicoloog Ali Fathollah-Nejad noemt ze contraproductief. Tijdens een Franse conferentie over de sancties tegen Iran, vergeleek Fathollah-Nejad de sancties met die tegen Irak tijdens de jaren ’90. Daar waren sancties geen onderhandelingsmiddel, maar de laatste stap voor een invasie. Ze veroorzaakten ook heel wat slachtoffers. Een schatting van UNICEF legt het aantal slachtoffers bij kinderen onder de vijf jaar in Irak op 500.000.

Ook de Iraanse sancties treffen vooral de kwetsbaren van de samenleving – vrouwen, kinderen, de arme bevolking. Dit zou de kans op een revolutie verkleinen. ‘Een persoon die z’n best moet doen om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen, heeft de luxe niet zich als burger te engageren in de strijd voor democratie,’ aldus Fathollah-Nejad. Overigens zouden de sancties de economische activiteiten van de staatsorganen – zoals de Revolutionaire Garde – niet geschaad, maar gesterkt hebben door het schenken van een monopolie op smokkelwaar.

De sancties hebben de Iraanse economie onttrokken aan het Westen en openden de deur voor Chinese invloed. Voor Iran zelf is dit ook geen goede zaak. Ze kunnen olie exporteren naar China, maar dit gebeurt op ruilbasis – waardoor een soort “junk-for-oil” situatie gevestigd wordt.

Voorstanders van de sancties zien voldoende bewijs van het succes van de sancties in de verkiezing van Rouhani. De Iraanse dissident Saeed Ghasseminejad en de communicatiedirecteur van Verenigd tegen Nucleair Iran, Nathan Carleton, menen dat de sancties een succes zijn en dat Iran zich in de touwen bevindt. Indien er meer sancties komen, zien ze de Iraanse leiding buigen voor de druk. Hun boodschap is dan ook: meer sancties! Deze mening wordt gedeeld door de Amerikaanse senatoren en zij hopen nu dat Obama de druk zal opvoeren.

Hoewel de sancties tijdens de ambtstermijn van Obama opgedreven werden, stuurde Obama eerder aan op dialoog. Dit werd indertijd afgewimpeld door de toenmalige president van Iran Ahmadinejad. Ahmadinejads voorganger, Mohammad Khatami, ondernam al eerder een poging een dialoog te starten, maar toen kwam de weigering van de Amerikaanse kant. Toenmalig president Bush verkoos een hardere aanpak. Nu lijken beide landen een president te hebben die tenminste zegt bereid te zijn tot gesprekken.